ENVANTER YÖNETİMİ
- Genel Bakış
- Organizasyonların Amacı
- Tahminleme/Forecasting-tüm metotlar
- Min-Max Kontrol Modelleri
- Wilson EOQ modeli
------------------------------------------------------------------------------------
Genel Bakış
Organizasyonların Amacı
Piyasa bakış açısıyla her endüstriyel organizasyonun 2 temel hedefi olduğunu söyleyebiliriz..
1. Piyasada varlığını korumak
2. Finansal yapısını güçlendirmek (finansal verimlilik)
a. Gelirlerini artırmak
b. Giderlerini kontrol altına almak
Özetle karşımızda bir optimizasyon problemi vardır.
“Maksimum pazar payı ve karlılık hedefini minimum masrafla elde etmek bizim için en büyük hedef ve başarı kriteridir.”
Bunu envanter yönetimine bağlarsak maksimum stoktan karşılama oranı minimum tedarik maliyeti başarı kriteri olmalıdır diyebiliriz.
Bu aşamada artık şu soruyu soralım? Envanter yönetimi nedir?
· Envanter yönetimi; lojistiğin
o Kaynak/sermaye ve diğer kısıtlar altında
o Bazı hedeflere ulaşmak için
o Çok sayıda malzemeyi
o Satınalma, yerleştirme(locating) ve stoklama/depolama işlevleriyle uğraşan bir bileşenidir.
Envanter yönetiminde şu temel sorulara yanıt aranmaktadır:
- Neyi, Ne kadar, ne zaman sipariş edelim ve bunları nerede ve nasıl muhafaza edelim?
Neyi sipariş edelim sorusuna ilişkin kriterler ve girdiler;
· Tahminleme(forecasting)
· Tedarikçilerin durumu(other vendors and competition)
· Ulaştırma/taşıma imkanları/olanakları
Ne kadar sipariş edelim sorusunun etkileyenler kümesi;
· Yine tahminleme
· Envanter(stok) modelleri
· Stoksuz kalma olasılığı (stoksuz kalmak 2 türlü olur. Malzeme stokta yok ama müşteri beklemeye razı ise borca alır sonra verirsiniz veya müşteri sizden istemekten vasgeçerse kayıp satış/müşteri denir)
· Fazla stok bulundurma maliyeti
· Miktar indirimleri/ölçek ekonomisi
· Kaynak/Bütçe baskısı
Ne zaman sipariş edelim sorusunun yanıtını ararken
· Tedarik süresi tahmini
· Stoksuz kalma riski göz önünde bulundurulmalıdır.
Nerede stoklayalım sorusuna vereceğimiz yanıtın temel faktörleri ise:
· Stok yerleştirme (hangi şehir/depo? Bu karar reaksiyon süresini etkiler)
· Merkezi mi yoksa gayrimerkezi stoklama mı?
· Stokta bulunsun mu, transfer mi yapalım ikilemi
gibi girdiler ve etkileyen faktörler mevcuttur.
Neden stok yaparız?
· Sapmaları, değişmeleri, bilinmeyenleri absorbe etmek için
· Sapmaları (varyans) absorbe etmek için “emniyet stoğu” tutarız. (emniyet stoğu: malzemenin talebinde veya dağıtımında (delivery/teslimat) oluşabilecek ani ve yüksek oranlı değişimlere karşı koruma maksadıyla tutulan stoktur)
· Ölçek ekonomisinden faydalanmak için ise yüksek miktarda tedarik ederek fiyat indirimlerini değerlendirmeye çalışırız.
Ayrıca “upgrade” olanaklarının kısıtlı olması nedeniyle obsolesence (demode) yönetimi kapsamında da yüklü miktarda stok/tedarik yapmayı da bunlarla ilişkilendirebiliriz.
Buna karşılık stok yapmanın (faydaları yanında) bir de maliyeti var.
Envanter maliyetleri nelerdir?
· Stokta tutma/taşıma maliyeti (depolama, yerleştirme, sigortalama, demode olma, paranın fırsat maliyeti, data işleme, paketleme, prezerve, eksilme, bozulma, kaybolma vs...)
· Satınalma maliyeti
· Stoksuz kalma maliyeti (müşteriyi bekletme, müşteri kaybetme, olumlu düşünce ve prestij kaybetme)
Genel olarak mevcut tahminleme (forecasting) modelleri
Tahminleme; matematiği temel alan bir sanat ve bilimdir.
3 grup altında bunları toplayabiliriz. Bunları listelerken hangilerini stok planlamada kullandığnızı da kendi kendinize sorabilirsiniz.
Kalitatif (qualitative) modeller
|
Zaman serileri
|
Nedensel yöntemler (causal)
|
Delphi
|
Aritmetik ortalama
|
Regresyon
|
Pazar araştırması
|
Hareketli ortalama
|
Çoklu regresyon
|
İdareci fikirleri
|
Üssel ağırlıklı hareketli Ort. (EWMA)
|
Polinomyal regresyon
|
Çalışan fikirleri
|
Regresyon/hareketli regresyon
|
Çoklu polinomyal regresyon
|
Envanter yönetimi bilimine özgü modeller
- Takip modelleri (kontrol sistemleri, min/rop/max)
- Wilson EOQ modeli (ekonomik sipariş miktarı modeli)
- Ekonomik üretim miktarı modeli
- Make or buy (üret ya da satınal /yatırım kararları)
- MRP (Material Requirement Planning)
- Wagner-Whitin algoritması (mevsimsel üretimde kullanılır)
- Silver-meal algoritması (ortalama toplam maliyeti azaltmak için üretimde kullanılır)
- Olasılık dağılımı modelleri
- Hazırlık düzeyi esaslı modeller (savunma sektöründe)
o Single site model
o Metric-multi echelon (çok seviyeli)
(Bunlar ABD Deniz Kuvvetleri tarafından geliştirilen ve 21nci yy.ın başı için en son geliştirilmiş, kompleks modeller olarak düşünülebilir. Yazılım olmadan kullanılamaz. Bütçe sabitken tek veya çoklu depo olmasına göre en doğru stok dağılımını seçme imkanı sunar. Karmaşıktır, güvenilir ve detaylı kayıt gerektirir. Algoritmasını göz önünde bulundurdurğumuzda üreteceği envanter sonuçları insan eliyle programlanabilecek en doğru stok karışımını verir. Amaç maliyeti mininmize etmektir.)
Devamı için http://envanteryonetim.blogspot.com/ tıklayınız.
